کتاب رقابت قدرت‌ های منطقه ای در آسیای غربی – ایران ، ترکیه و عربستان

کتاب رقابت قدرت‌ های منطقه ای در آسیای غربی – ایران ، ترکیه و عربستان نگارندگان عباس احمدی و طهمورث حیدری‌ موصلو انتشارات دانشگاه تهران

رقابت قدرت‌های منطقه‌ای در آسیای غربی، به‌ویژه بین ایران، ترکیه و عربستان سعودی، یکی از پویاترین و پیچیده‌ترین مسائل ژئوپلیتیکی منطقه محسوب می‌شود. هر یک از این سه کشور به دنبال افزایش نفوذ خود در این منطقه مهم و استراتژیک هستند و رقابت آن‌ها از جنبه‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی، و ایدئولوژیک قابل بررسی است.

1. ایران

ایران به عنوان یک قدرت شیعی در منطقه، به دنبال گسترش نفوذ خود از طریق حمایت از گروه‌های متحد در کشورهای دیگر و شکل‌گیری محور مقاومت است. ایران تلاش می‌کند با نفوذ در کشورهایی مانند عراق، سوریه، لبنان (حزب‌الله)، و یمن (حوثی‌ها)، نقشی تأثیرگذار در مسائل منطقه‌ای داشته باشد. سیاست خارجی ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ به شدت بر پایه مفاهیم اسلامی و صدور انقلاب تعریف شده و هدف آن ایجاد امنیت منطقه‌ای به واسطه متحدان خود و مقابله با نفوذ قدرت‌های غربی، به ویژه آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن است. همچنین، نفوذ ایران در منطقه به صورت نظامی، سیاسی و ایدئولوژیک از طریق حضور سپاه قدس و حمایت از جنبش‌های مخالف سیاست‌های غربی و عربستان سعودی دیده می‌شود.

2. عربستان سعودی

عربستان سعودی به عنوان رهبری جهان سنی و یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت، به دنبال مقابله با نفوذ ایران است. این کشور از طریق حمایت مالی و نظامی از دولت‌های دوست، تلاش می‌کند تا سیاست‌های خود را در منطقه پیش ببرد و از نفوذ ایران جلوگیری کند. عربستان به طور خاص در مناطقی مانند یمن، سوریه و لبنان درگیر شده است. جنگ یمن، که به نوعی میدان تقابل بین ایران و عربستان است، نشانه بارزی از این رقابت به شمار می‌آید. عربستان تلاش می‌کند تا با شکل‌دهی به ائتلاف‌های عربی و هم‌پیمانی با کشورهای حوزه خلیج فارس (مثل امارات متحده عربی و بحرین) و نزدیکی به کشورهای غربی و اسرائیل، نقش رهبری خود را تقویت کند و در برابر نفوذ ایران ایستادگی نماید.

3. ترکیه

ترکیه نیز به دنبال احیای نفوذ خود در منطقه، به ویژه در چارچوب جهان ترک و در امتداد تاریخ عثمانی، است. تحت رهبری رجب طیب اردوغان، سیاست خارجی ترکیه به سمت گسترش نفوذ اقتصادی و نظامی در مناطقی چون سوریه، عراق، و حتی در لیبی و قطر گرایش پیدا کرده است. ترکیه در سوریه به دنبال جلوگیری از ایجاد یک نهاد خودمختار کردی در نزدیکی مرزهای خود و مقابله با تهدیدات امنیتی داخلی است. در عین حال، ترکیه با حمایت از جنبش‌های اخوان‌المسلمین و تلاش برای به تصویر کشیدن خود به عنوان یک مدل اسلامی-دموکراتیک، سعی در تقویت جایگاه خود در میان کشورهای اسلامی دارد. این تلاش‌ها اغلب ترکیه را در تقابل با عربستان سعودی قرار داده است، به خصوص در زمینه مسائل ایدئولوژیک و نفوذ در شمال آفریقا.

جنبه های رقابت و همکاری

1. ایدئولوژی: رقابت بین این سه کشور از جنبه ایدئولوژیک به تقابل میان شیعه (ایران)، سنی وهابی (عربستان سعودی)، و اسلام ترکی مدرن و اخوان‌المسلمین (ترکیه) باز می‌گردد. هر کدام از این کشورها به دنبال ترویج الگوی حکومتی و ایدئولوژیک خود هستند.
2. اقتصادی: منابع نفت و گاز، نقش مهمی در رقابت اقتصادی دارند. عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت، از این قدرت برای تاثیرگذاری بر بازار انرژی جهانی و نیز سیاست‌های منطقه‌ای استفاده می‌کند. ایران و ترکیه نیز تلاش می‌کنند تا از طریق ایجاد خطوط ترانزیت و پروژه‌های انرژی، جایگاه خود را تقویت کنند.
3. نظامی: حضور نظامی مستقیم یا غیرمستقیم این کشورها در کشورهای دیگر منطقه یکی از اصلی‌ترین مظاهر رقابت آنها است. ایران با حمایت از گروه‌های نیابتی، ترکیه با حضور مستقیم نظامی و ایجاد پایگاه‌ها، و عربستان سعودی با ائتلاف‌های نظامی و جنگ نیابتی، به دنبال افزایش قدرت خود هستند.
4. روابط بین‌الملل: هر یک از این کشورها با قدرت‌های جهانی روابط خاص خود را دارند. عربستان به آمریکا نزدیک است و ترکیه به عنوان یک عضو ناتو روابط پیچیده‌ای با غرب و روسیه دارد. ایران نیز روابط نزدیک با روسیه و چین را در راستای مقابله با فشارهای غربی دنبال می‌کند.

رقابت میان ایران، ترکیه و عربستان سعودی در آسیای غربی، پیچیده و چندوجهی است و اغلب در بستر بحران‌های منطقه‌ای مانند جنگ سوریه، یمن، و عراق دیده می‌شود. هر کدام از این کشورها به دنبال تثبیت نقش خود به عنوان قدرت منطقه‌ای و مقابله با نفوذ رقبای خود هستند. این رقابت‌ها نه تنها به تغییراتی در معادلات سیاسی و امنیتی منطقه منجر شده، بلکه باعث بی‌ثباتی‌هایی نیز شده است که عواقب آن همچنان منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

خرید کتاب رقابت قدرت‌ های منطقه ای در آسیای غربی - ایران ، ترکیه و عربستان